काठमाडौं । अस्ट्रेलियाले सुरक्षा जोखिमलाई ध्यानमा राख्दै सरकारी डिभाइसमा चिनियाँ एआई टुल डिपसिक प्रतिबन्ध लगाएको छ । अस्ट्रेलियाको गृह मन्त्रालयका सचिवले गुप्तचर निकायहरूको सल्लाहका आधारमा राष्ट्रिय सुरक्षाका कारण देखाउँदै मङ्गलबार सङ्घीय सरकारी प्रणाली र डिभाइसमा प्रतिबन्ध लगाउने निर्देशनमा हस्ताक्षर गरेका हुन् ।
जनवरीमा डिपसिकले अमेरिकी प्रतिस्पर्धीसरह क्षमता भएको च्याटबट सार्वजनिक गर्दै विश्वलाई चकित पारेको थियो । कम्पनीले यसको प्रशिक्षण लागत निकै कम भएको दाबी गरेपछि यस घटनाले अस्ट्रेलियाली चिप निर्माता ब्रेनचिप लगायत एआईसँग सम्बन्धित स्टकहरूमा गिरावट ल्याएको थियो ।
अस्ट्रेलियाको सरकारले डिपसिकलाई चिनियाँ मूलका कारण नभई यसले राष्ट्रिय सुरक्षामा निम्त्याउन सक्ने 'अस्वीकार्य जोखिम'का कारण प्रतिबन्ध लगाइएको जनाएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यम बीबीसीका अनुसार सरकारले डिपसिकसँग यसबारे आधिकारिक प्रतिक्रिया मागेको छ ।
अस्ट्रेलियाको नयाँ नीतिअनुसार सरकारी निकायहरूले अब डिपसिकका उत्पादन, एप्लिकेसन तथा वेब सेवाको प्रयोग वा स्थापना गर्न पाउने छैनन् । साथै, पहिल्यै स्थापना गरिएका सामग्रीहरू हटाउन अनिवार्य गरिएको छ । यसको प्रभाव अस्ट्रेलिया निर्वाचन आयोग, मौसम विज्ञान विभाग लगायत विभिन्न सरकारी निकायमा कार्यरत कर्मचारीहरूमा पर्नेछ । यद्यपि विद्यालयजस्ता सार्वजनिक संस्थानका कम्प्युटरहरूमा यसको प्रयोगबारे अझै स्पष्ट निर्देशन आएको छैन । निजी नागरिकका व्यक्तिगत उपकरणहरूमा भने यो प्रतिबन्ध लागू हुने छैन ।
साइबर सुरक्षा फर्म अक्सफोर्ड इन्फर्मेसन ल्याब्सका किरेन म्याकार्थीका अनुसार सुरक्षा जोखिम देखिएपछि सरकारहरूले यस्तो कदम उठाउने गरेको बताएका छन् । पश्चिमी देशहरूले चिनियाँ प्रविधिप्रति शङ्का व्यक्त गरेको यो पहिलो घटना भने होइन । यसअघि टेलिकम कम्पनी ह्वावे र सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म टिकटकलाई पनि राष्ट्रिय सुरक्षाका कारण प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
सुरुमा डिपसिकलाई बेलायत र अमेरिकामा सबैभन्दा धेरै डाउनलोड गरिएको एपका रूपमा लिइएको थियो । अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले यसलाई अमेरिकाका लागि ‘वेक अप कल’ को रूपमा व्याख्या गरेका थिए । तर, पछि यसबारे सुरक्षासम्बन्धी आशंका व्यक्त हुन थाले ।
अस्ट्रेलियाका विज्ञान मन्त्रीले जनवरीमा डिपसिकसम्बन्धी 'डेटा र गोपनीयता'को विषयलाई लिएर सतर्क रहनुपर्ने बताएका थिए । च्याटबटको गोपनीयता नीतिमा प्रश्न उठेपछि यसलाई एप स्टोरबाट हटाइएको थियो । यसअघि इटाली सरकारले पनि गोपनीयता चिन्ताका कारण च्याटजीपीटीलाई अस्थायी रूपमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।
यसैबीच, दक्षिण कोरिया, आयरल्याण्ड र फ्रान्सका नियामक निकायहरूले डिपसिकले प्रयोगकर्ताको डेटा कसरी व्यवस्थापन गर्छ भन्ने विषयमा अनुसन्धान गरिरहेका छन् । रिपोर्टअनुसार, डिपसिकले प्रयोगकर्ताको डेटा चीनमा रहेका सर्भरमा भण्डारण गर्छ । ह्वाइट हाउसका प्रेस सचिव क्यारोलिन लेभिटले बीबीसीसँग कुरा गर्दै अमेरिकाले पनि सुरक्षा संवेदनशीलताको विषयमा अनुसन्धान गरिरहेको बताएकी छन् ।
यसैबीच, अमेरिकी नौसेनाले आफ्ना सदस्यहरूलाई डिपसिक प्रयोग गर्न नदिन निर्देशन दिएको खबर आएको छ, यद्यपि यसको आधिकारिक पुष्टि हुन बाँकी छ ।
डिपसिकमाथि अमेरिकी प्रविधि अन्यायपूर्ण रूपमा प्रयोग गरेको आरोपसमेत लागेको छ । ओपनएआईले चीनलगायत प्रतिस्पर्धीहरूले आफ्नै उत्पादनहरूबाट द्रुतगतिमा प्रगति गरिरहेको गुनासो गरेको छ । यसअघि ताइवान सरकारले पनि सरकारी कार्यालयमा डिपसिकको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाइसकेको छ ।